Қазақстанның экспорт саясаты жаңа кезеңге қадам басты

       Қазақстан соңғы жылдары экономикалық бағытын қайта қарап, мұнай мен металдан түсетін табысқа тәуелділікті азайтуға кірісті. Енді басты мақсат – шикізатты емес, өңделген және сапалы өнімді сыртқа шығару.

       Бұл өзгеріс бір күнде болған жоқ. Елдің экспорттық картасында бидай мен күнбағыс майы сияқты ауыл шаруашылығы тауарларының үлесі өсіп, жаңа салалар – фармацевтика, пластмасса, дайын жемшөп және инженерлік қызметтер экспортқа ене бастады.

       Сарапшылардың айтуынша, бұл – Қазақстан экономикасының “шикізаттан кейінгі” жаңа кезеңі. Әлемдік нарықта тек ресурстар емес, сапа мен инновация бағаланатын дәуір келгенде, еліміздің экспорт саясаты да соған сай жаңарып келеді.

       Экономиканы әртараптандыру: нақты нәтижелер

      Экономикалық зерттеулер институтының деректеріне сүйенсек, Қазақстанның шикізаттан тыс экспорты соңғы жылдары тұрақты өсім көрсетіп отыр.
Мәселен, жыл сайын шамамен 236 млн доллардың бидайы және 109 млн доллардың күнбағыс майы шетелге жөнелтіледі.

       Бұл тек ауыл шаруашылығы емес, қайта өңдеу өнеркәсібінің де күшейіп келе жатқанын білдіреді. Мұндай үрдіс еліміздің экспорттық тәуелділігін азайтып, жаңа нарықтарға шығуға мүмкіндік беруде.

       Жаңа нарықтар мен жаңа өнімдер

       Бүгінде Қазақстанның шикізаттық емес экспорт картасы бұрынғыдан әлдеқайда кең.
    •    АҚШ-қа сутегі, инертті газдар, бейметалдар және оптикалық компоненттер (линза, талшық, айна) экспортталады.
    •    Түркияға мұнай өнімдерімен қатар пропилен полимерлері, бұршақ дақылдары және мақта талшығы жөнелтіледі.
    •    Қырғызстанға ұн, бидай, цемент, болат шыбықтар және газдалған сусындар жеткізіледі.
    •    Еуропаға фармацевтика, фанера, косметика және тағам өнімдері бағытталған, ал Германияға фосфор экспортталады.
    •    Қытаймен сауда қатынасы соңғы жылдары жаңа деңгейге көтерілді: дайын жемшөп, майлы өнімдер мен пластмасса бұйымдарының үлесі артты, сонымен бірге “реакторлар үшін отын элементтері” экспортының көлемі 255–279 млн долларға жетті.

       Мұның барлығы – Қазақстанның тек шикізат емес, өңделген өнім мен технологиялық тауарлар экспорттаушы елге айналып келе жатқанының дәлелі.

       Ауыл шаруашылығы – экспорттың жаңа бренді

       Қазақстанның табиғи әлеуеті ауыл шаруашылығы саласында ерекше байқалады.
Әлемдік нарықта жоғары желімтегі бар қатты сортты бидай қазақстандық бренд ретінде сұранысқа ие. Егер бұл өнім бірыңғай стандартпен өңделіп, сапалы қаптамамен ұсынылса, “Kazakh Wheat” секілді ұлттық экспорттық бренд қалыптастыруға толық мүмкіндік бар.

       Сонымен қатар, күнбағыс және рапс майлары, зығыр тұқымы мен басқа да майлы дақылдар экспортта табысты бағыттардың біріне айналып келеді.
Алайда, бұл әлеуетті толық пайдалану үшін үш бағытта жүйелі жұмыс қажет:
    1.    Халықаралық сертификаттау мен стандарттау жүйесін жетілдіру;
    2.    Қаптама, логистика және маркетинг сапасын арттыру;
    3.    Өңдеу инфрақұрылымын дамыту.

      Қызмет көрсету экспортының өрлеуі

       Экономиканың жаңа драйверлерінің бірі – қызмет көрсету экспорты.
2013–2024 жылдар аралығында экспорт көлемі 5,9 млрд доллардан 11,8 млрд долларға дейін өсіп, импорт көлемі азайды. Соның нәтижесінде, қызмет көрсету теңгерімі 6,8 млрд долларға жақсарған.

       Негізгі экспорттық бағыттар:
    •    көлік және логистика (құбыр, теміржол, әуе тасымалы),
    •    құрылыс және инженерлік қызметтер,
    •    қаржы, телеком және IT саласы,
    •    бизнес-консалтинг пен техникалық қызметтер.

       Бұл – Қазақстанның тек материалдық өнім емес, интеллектуалдық қызмет пен тәжірибені де экспорттай алатынын көрсетеді.

       Ішкі нарық пен экспорт арасындағы тепе-теңдік

       Экспорт көлемінің өсуі кейде ішкі нарықтағы бағаға әсер етуі мүмкін. Үкімет бұл жағдайды ескеріп, өндірушілермен арнайы келісімдер жасайды.

       Мысалы, өсімдік майының литрі ішкі нарықта 750 теңгеден аспауы үшін Азық-түлік келісімшарт корпорациясы реттеу тетігін іске асырады.
Ал «Теңізшевройл» компаниясы 2025 жылы ішкі нарыққа 240 мың тонна сұйытылған газ жеткізуге міндеттелген.

       Мұндай механизмдер экспорт пен ішкі тұтыну арасындағы тепе-теңдікті сақтауға және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

       Сапа – жаңа экспорттық философия

       Қазіргі жаһандық нарықта бәсекелестіктің басты шарты – сапа мен сенім.
Сондықтан қазақстандық кәсіпорындар өндіріс қуаттарын жаңартып, халықаралық ISO және HACCP стандарттарын енгізіп, өнім дизайны мен қаптамасын жетілдіруде.

       Бұл – тек шетелдік тұтынушының сенімін арттырып қана қоймай, “Made in Kazakhstan” таңбасын сапа мен сенімділіктің символына айналдырады.

       Қорытынды

       Қазақстанның экспорт саясаты жаңа кезеңге қадам басты. Мұнай мен металдарға сүйенген дәуір артта қалып, ел енді өңделген өнім мен интеллектуалдық қызметке басымдық беруде.

       Бұл бағыт – тек экономикалық қажеттілік емес, елдің болашағына салынған инвестиция. Сапаға негізделген экспорт – тұрақты даму мен ұлттық беделдің басты кепілі.

       Standard.kz