Берешек – береке ме, бәлекет пе? Қарыз мәдениетіне шолу

Қарыз қайтарылмаса – сенім де қайтпайды

Қазақта «Қарыз қатынасты бұзады» деген нақыл бар. Расында да, қиын-қыстау сәтте көмек қолын созып, қолындағысын ұсынған адамның сенімі ақталмаса, оның көңілі суып, қарым-қатынастың бұрынғыдай болуы сирек. Тіпті, жақын адамдар арасында да бұл жағдай ренішке, өкпе мен жатсынуға себеп болады.

Көп жағдайда адамдар ақша сұраған сәтте барынша мұқтаж кейіп танытып, өтінішіне аса шынайы қарайды. Алайда қарызды қайтару уақыты келгенде, уәдесінен жалтарып, байланысқа шықпайтындар да жетерлік.

Психологтар мұндай жағдайлардың жиілеуін адамдардың қаржылық жауапкершілікті толық сезінбеуімен, сонымен қатар, сенімнің қадірін елемеуімен байланыстырады. Ал ақша беруші адам қарызын сұрауға қымсынып, оны күтуге мәжбүр болады. Ақыр соңында, бұл жағдайдың соңы ренішке, тіпті, қарым-қатынастың үзілуіне әкеледі.

Психолог кеңесі: Қарыз берсеңіз – үмітсіз беріңіз

Көптеген мамандар қарыз беру мәселесіне аса сақтықпен қарауға кеңес береді. Егер сіз біреуге ақша беруді шешсеңіз, ол сома сіздің отбасыңыздың немесе өзіңіздің әл-ауқатыңызға зиянын тигізбейтін болуы керек. Яғни, қарыздың қайтпауына ішкі дайындық болуы шарт.

Психологияда адамның ақша берген сәтте онымен бірге өз энергиясын да бөліседі деген ұғым бар. Сондықтан қарыз қайтпаса, бұл тек қаржылық емес, эмоциялық та шығынға алып келеді. Кейбір адамдар бұл жүктің салдарынан күйзеліске түсіп, денсаулығына зақым келтіріп жатады.

Қарыздың құрсауындағы өмір: ауыр салдарлар

Қарызды қарызбен жабу – қазіргі қоғамдағы қауіпті әдеттердің бірі. Бір банктен алған несиені екіншісімен жабу, туыстан алған ақшаны таныстан сұрап қайтару – бұл жағдай ақыры тығырыққа тірейді.

Кейбір адамдар борыштың ауыр салмағына төтеп бере алмай, психологиялық күйзеліске ұшырайды. Бұл ішкі күйзеліс құмар ойындарға, алаяқтыққа немесе тіпті қайғылы оқиғаларға апарып жатады.

Шариғаттағы қарыз әдебі: Аманат пен ар тазалығы

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы қарыз мәселесіне байланысты жиі ескерту жасайды. Исламда қарыз – аманат. Оны қайтару – міндет. Қарыз алып, оны қайтармай дүниеден өтсе, марқұмның қарызы жаназа намазы алдында сұралады. Ол адамның дүниесінен өтеледі, болмаса жақындары жауапты болады.

Қасиетті Құрандағы ең ұзақ аят – «Бақара» сүресінің 282-аятында дәл осы қарыз мәселесі сөз болады. Бұл оның маңыздылығын айқын көрсетеді. Шариғатта қарыз беру – сауапты іс, алайда оны қайтармау – күнә. Пайызбен ақша беру немесе алу (өсімқорлық) – харам, тек бөліп төлеу арқылы сауда жасауға рұқсат етілген.

Несиенің торында қалғандар көбейіп барады

Қазақстанда несиелеу мәселесі де ушығып тұр. Бірінші кредиттік бюроның мәліметінше, 2023 жылдың маусымында жеке тұлғаларға берілген несиелер көлемі 1,2 трлн теңгеден асып, тарихи максимумға жеткен. Ал тұтынушылық кепілсіз несиелер көлемі 800 млрд теңгеден жоғарылаған.

Экономистер мұны азаматтардың қаржылық сауаттылығының төмендігімен байланыстырады. Көпшілігі несиені аларда өзінің нақты табысын, тәуекелдерін, күтпеген жағдайларды ескермейді.

Христиан іліміндегі көзқарас

Христиан дінінде де өсімқорлық теріс бағаланады. Дегенмен қазіргі католик шіркеуі тұтынушылық және инвестициялық несие арасында айырмашылық жасап, кейбір жағдайларда пайыз алуға рұқсат береді. Ал православие бағытында бұл мәселеге әлі де сын көзбен қарайтын көзқарас басым.

Қарыздан қашудың емес, жауапкершіліктің жолы керек

Қарыздан мүлде қашу мүмкін емес шығар. Бірақ оны сұрау мен беру – өте байыпты әрі жауапты шешім болуы тиіс. Қарыз алу – тек қаржы емес, сенімді, ар-ожданды, тәртіп пен уәдеге беріктікті де талап ететін дүние. Қожа Ахмет Ясауи: «Арыңды сақта, болсаң да малға кедей» деп айтқандай, адамның кедейлігі емес, уәдесіздігі – нағыз рухани жұтаңдық.

Қорытынды:
Қарыз – тек ақша емес, адам мен адамның арасындағы сенім мен жауапкершіліктің көрінісі. Оны қайтару – парыз, ал берерде сақ болу – парасат. Қарыз алғанда да, берерде де алдымен ойланып, кейін әрекет еткен жөн.

Standard.kz, материал Zakon.kz жариялаған мәліметтер негізінде дайындалды.